Berdela edo berdela

Berdela arrain urdinen multzoan sartzen da, duen gantzagatik. Zehazki, arrain horren 100 gramo jangarrik ia 12 gramo gantz ematen dute. Arrain urdinetan eta, beraz, berdeletan dagoen gantzak omega-3 gantz-azido ugari ditu, eta horiek lagundu egiten dute odoleko kolesterol- eta triglizerido-mailak jaisten eta odola jariakorrago bihurtzen, eta horrek gutxitu egiten du odolbilduak edo tronboak sortzeko arriskua. Berdela eta beste arrain urdin batzuk jatea komeni da, bihotzeko eta odol-hodietako gaixotasunak izateko arriskua gutxitzen laguntzen baitute. Gainera, berdelaren haragia balio biologiko handiko proteina-iturri ona da, eta hainbat bitamina eta mineral ditu. Bitaminen artean B multzokoak daude, hala nola B1, B2, B3, B6 eta B12 bitaminak. Oro har, B multzoko bitaminen edukia hutsaren hurrengoa da mantenugai horietan aberatsak diren beste elikagai batzuekin alderatuz gero, hala nola zereal integralekin, lekaleekin, garagardo legamiarekin, gibelarekin eta haragiekin. B2 bitamina, berriz, ugariagoa da arrain urdinetan zurietan baino. Berdelak ugari izaten du B12 bitamina, eta arrautzek eta haragi askok (animalia-jatorriko elikagaiek) dutena baino ugariagoa da (bitamina horren iturri natural esklusiboa da).

Berdelak, arrain gantzatsua denez, bitamina liposolubleak ere baditu, hala nola A eta D bitaminak, eta kopuru txikiagoan E bitamina, erraietan (gibelean, nagusiki) eta muskuluan metatzen direnak. D bitaminak lagundu egiten du kaltzioa xurgatzen eta hezurrean finkatzen, eta odoleko kaltzio-maila erregulatzen; A bitaminak lagundu egiten du mukosak, azala eta gorputzeko beste ehun batzuk mantentzen, hazten eta konpontzen. Gainera, infekzioei aurre egiteko erresistentzia sustatzen du, eta beharrezkoa da nerbio-sistema garatzeko eta gaueko ikusmenerako. Hezurren hazkuntzan esku hartzen du eta gibeleko entzimen eta sexu eta giltzurrungaineko hormonen ekoizpenean parte hartzen du. E bitaminaren funtzioen artean, eragin antioxidatzailea nabarmentzen da, hau da, zenbait endekapenezko gaixotasunen, gaixotasun kardiobaskularren eta minbiziaren aurkako babes-faktorea da.

Berdelaren mineral-edukiari dagokionez, potasioa, fosforoa, iodoa eta selenioa nabarmentzen dira, eta, proportzio txikiagoan, magnesioa eta burdina; azken hori, dena den, haragiarekin alderatuta, kopuru txikiagoan agertzen da. Elementu mineral guztiek funtzio interesgarriak betetzen dituzte organismoan. Potasioa nerbio-sistemarako eta muskuluen jarduerarako beharrezko minerala da, eta zelularen barruko eta kanpoko uraren orekan parte hartzen du. Bestetik, fosforoa hezur eta hortzetan dago. Nerbio-sisteman eta muskuluen jardueran ere parte hartzen du, eta energia lortzeko prozesuetan ere parte hartzen du. Iodoa ezinbesteko minerala da tiroidearen guruinak ongi funtziona dezan, eta funtzio metaboliko ugari, fetuaren hazkuntza eta garunaren garapena erregulatzen ditu. Selenioa, berriz, antioxidatzailea da, eta gantzen metabolismoan eta immunologia-sisteman ere parte hartzen du.

Magnesioa hestearen, nerbioen eta muskuluen funtzionamenduarekin erlazionatzen da, hezur eta hortzen parte izateaz gain. Immunitatea hobetzen du eta eragin laxante leuna du. Burdina beharrezkoa da hemoglobina sortzeko, oxigenoa biriketatik zelula guztietara garraiatzen duen proteina. Gainera, ekarpen egoki batek anemia ferropenikoa prebenitzen du.

Berdelaren eragozpena purina-edukia da: organismoan purina horiek azido uriko bihurtzen direnez, ez da aholkatzen hiperurizemia edo hezueria izanez gero.

Gainerako arrain freskoekin alderatuta, berdelak sodio asko du (84 miligramo 100 gramoko). Hala ere, mineral horretan aberatsak diren beste elikagai batzuekin alderatzen badugu, hala nola gaztekin (500-1.000 miligramo 100 gramoko) edo arrain-kontserbekin (500-800 miligramo 100 gramoko), berdelean dagoen sodio kantitatea ez da hain garrantzitsua. Kontserbako berdela bada, ordea, sodioa 400 miligramora igotzen da 100 gramoko, eta, beraz, neurrian jan behar da, batez ere arteria-hipertentsioa edo likido-erretentzioa eragiten duten bestelako nahasmenduak izanez gero.

mcg = mikrogramoak